کنتاکتور

قطعا یکی از تجهیزات مهم برای کارهای صنعتی و صنایع مختلف کنتاکتور (Contactor) است و در این مطب قصد داریم در مورد آن صحبت کنیم. آزند کنترل نمایندگی تجهیزات اتوماسیون صنعتی شما را با انواع کنتاکتور، نحوه کارکرد، کاربرد و مواردی از این دست آشنا می‌کند.

کنتاکتور چیست؟

اگر بخواهیم به زبان ساده کنتاکتور را تعریف کنیم باید بگوییم یک دستگاه کلید زنی یا سوئیجینگ الکتریکی است که به کمک آن می‌توان یک مدار الکتریکی را خاموش یا روشن کرد. در واقع این محصول یک جز ضروری و حیاتی برای واحدهای صنعتی است که جریان الکتریکی را برای دستگاه قطع یا وصل می‌کند. این تجهیزات به مانند یک کلید ساده است که هم سه فاز و هم تک فاز دارد. در کنتاکتور، سه کنتاکت اصلی قوی وجود دارد و تعدادی کنتاکت کمکی (برای طراحی مدارهای فرمان) که وظیفه اتصال تجهیزات و دستگاه‌ها را به شبکه میسر می‌سازند. 

به عبارت دیگر کنتاکتور نوعی کلید یا مدار الکترومغناطسی به شمار می‌رود که از طریق سیم پیچ مغناطیسی یا بوبین کنتاکتور قطع و یا وصل شده و موجب می‌شود که بتوان مدار را از راه دور هم قطع کرد. این تجهیزات در رنج توانی و برای جریان‌های مختلف در ابعاد گوناگون ساخته می‌شوند. کنتاکتورها دارای جریان 220 ولت AC و 380 ولت DC با ولتاژهای 24، 48، 100 و... آمپر وجود دارند که متناسب با نوع ولتاژ دریافتی دستگاه می‌توان کنتاکتور مناسب را تهیه کرد.

اجزای تشکیل دهنده کنتاکتور

کنتاکتورها از سه بخش اصلی تشکیل شده‌اند که عبارت‌اند از:

• تیغه

تیغه‌ها خود به دو دسته قدرت و فرمان تقسیم می‌شوند:

• تیغه قدرت: این تیغه جریان بخش قدرت را از خود عبور می‌دهد و به کنتاکت اصلی نیز شناخته می‌شود. 

• تیغه فرمان: کنتاکت‌های فرمان دارای دو حالت عادی باز (Normally Open یا NO) و بسته (Normally Close یا NC) بر روی بدنه طراحی شده‌اند. این تیغه با هر بار تحریک سیم پیچ از حالت باز به بسته و یا بالعکس تغییر حالت می‌دهد.

• بوبین کنتاکت

این بخش مسئولیت باز و بسته کردن کنتاکت‌ها را بر عهده دارد و با نام‌های دیگری مانند کویل یا سیم پیچ هم شناخته می‌شود. بوبین با ایجاد نیروی مغناطیسی اتصال تیغه‌های هادی فیزیکی را بر عهده دارد.

• محفظه عایق

برای کنتاکت‌ها محفظه‌ای طراحی شده است که به عنوان یک ایزوله از کاربر در برابر برق گرفتگی محافظت می‌کند. همچنین این محفظه که از جنس باکالیت و نایلون بوده و مانع از نفوذ دگرد و غبار، چربی، آب و خاک می‌شود.

ساختار کنتاکتور

همان طور که در تصویر مشاهده می‌کنید کنتاکتور دارای یک سری پیچ در بالا و یک سری در پایین است. پیچ‌های بالا یا همان پیچ‌های ورودی با حروف R1، S1، T1 و پیچ‌های پایینی یا خروجی با حروف R2، S2 و  T2 نمایش داده می‌شوند که برای اتصال سیم‌های ورودی و خروجی مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

یکی دیگر از اجزای کنتاکتور، یک کنتاکت باز  و بسته است که برای استفاده در مدار فرمان طراحی شده است، اما اگر آمپرهای ورودی یا خروجی بالاتر باشد دو کنتاکت طراحی شده و بر روی محصول قرار می‌گیرد. معمولا بر روی کنتاکتورها حروف و اعدادی را مشاهده می‌کنیم که در ادامه به تفسیر هر کدام می‌پردازیم:

• A1 و A2: این علامت بیانگر ورودی بوبین کنتاکتور و قسمت فرمان دهنده سیم پیچ است.

• پیچ‌های شماره 1، 3 و 5 یا L1، L2 و L3: بیانگر ورودی‌های سه فاز هستند.

• پیچ‌های شماره 2، 4 و 6 یا T1، T2 و T3: بیانگر خروجی سه فاز هستند.

• علامت +: بیانگر ورودی مثبت بوبین یا همان ورودی A1 

• علامت -: بیانگر ورودی منفی بوبین یا همان ورودی A2

• L و T: بیانگر استاندارد IEC برای ورودی است

• R ، S وT: بیانگر استاندارد VDE برای ورودی و U ، V و W برای خروجی است

• اعداد دو رقمی کنار پیچ‌های NO و  NC بیانگر نوع کنتاکتور باز و بسته است.

تفاوت کنتاکتور و رله

همان طور که مشاهده کردید کنتاکتور تقریبا همان کار رله را انجام می‌دهد اما این دو بسیار با هم متفاوت هستند در ادامه به بررسی تفاوت این دو می‌‌پردازیم:

• قدر تحمل جریان کنتاکتور بالاتر از رله است، کنتاکتورها با توجه به نوعی که دارند می‌توانند جریان‌های 9 آمپر تا 1250 آمپر را پشتیبانی کنند و می‌توان برای سوئیچینگ از آن‌ها استفاده کرد.

• سرعت سوئیجینگ در رله بالاتر از کنتاکتور است.

• مصرف برق رله به نسبت کنتاکتور پایین‌تر است

انواع کنتاکتور 

کنتاکتورها به طور کلی به سه دسته تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از:

• کنترلی

کنتاکتورهای کنترلی برای استفاده در مدارهای فرمان مناسب هستند و توان کمتری نسبت به نوع قدرت دارند. همچنین با این نوع کانتاکتور امکان قطع و وصل نیز وجود دارد. 

• قدرت

این نوع کنتاکتور برای قطع و وصل کردن مدار در دستگاه‌های سوئیچینگ به کار می‌رود. در این نوع تجهیزات امکان قطع و وصل کردن مدار از راه دور به وسیله بوبین امکان پذیر است.

• خازنی

این نوع به صورت تخصصی برای قطع و وصل خازن‌های مدار طراحی شده است و معمولا در بانک‌های خازنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع کنتاکتور با وصل شدن جریان خازن مقاومتی وارد مدار می‌کند که موجب کاهش شدت جریان اولیه می‌شود و به این ترتیب طول عمر خازن را افزایش می‌دهد.

علاوه بر این کنتاکتورها را بر اساس نوع AC و DC نیز تقسیم بندی می‌کنند که کاربرد مصرفی آن‌ها متفاوت است. طبق استاندارد بین المللی  IEC / EN 61095 کارکرد هر کدام به شرح زیر است:

• کنتاکتور AC1: مناسب برای گرمکن برقی با ضریب توان 95 درصد و داری بار اهمی، بار اندیکتیویته ضعیف

• کنتاکتور AC2: مناسب برای موتورهای آسنکرون روتور سیم پیچی بدون ترمز و جریان مخالف

• کنتاکتور AC3: برای راه اندازی موتورهای قفس سنجابی یا خاموش کردن موتور در حین کار مانند: بالابرها، آسانسورها و غیره

• کنتاکتور AC4: توانایی قطع کردن جریان‌‎های زیاد راه اندازی مانند جریان وصل کردن یا قطع کردن در حین کار مانند: جرثقیل

• کنتاکتور AC5: مناسب برای راه اندازی موتور آسنکرون روتور قفسه‌ای با تعداد دفعات قطع و وصل زمانی اندک 

• کنتاکتور AC5-b: مناسب برای تعویض لامپ‌های رشته‌ای

• کنتاکتور AC6-a: قابل استفاده برای سوئیچینگ ترانسفورماتورها

• کنتاکتور AC6-b: قابل استفاده برای تعویض بانک‌های خازنی

• کنتاکتور AC7-a: بارهای کمی القایی در لوازم خانگی: مثال: میکسر، مخلوط کن

• کنتاکتور AC7-b: مناسب برای لوازم خانگی مانند فن‌ها

• کنتاکتور AC8-a: با تنظیم مجدد بار اضافی دستی کنترل موتور کمپرسور مبرد 

• کنتاکتور AC8-b: بارگیری مجدد اتوماتیک و کنترل موتور کمپرسور مبرد هرمتیک 

• کنتاکتور AC11: نوع فرمان بدون داشتن کنتاکت قدرت، بوبین مغناطیسی، مناسب برای استفاده فقط در مدار فرمان

• کنتاکتور AC12: امکان جداسازی اپتوکوپلر برای کنترل بارهای مقاومتی و بارهای حالت جامد 

• کنتاکتور AC13: جداسازی ترانسفورماتور با امکان کنترل بارهای حالت جامد 

• کنتاکتور AC14: مناسب برای کنترل بارهای الکترومغناطیسی کوچک

• کنتاکتور AC15: مناسب برای کنترل بارهای الکترومغناطیسی  AC

• کنتاکتور AC20: امکان اتصال و قطع اتصال تحت شرایط بدون بار

• کنتاکتور AC21: امکان تعویض بارهای مقاومتی از جمله اضافه بارهای متوسط

• کنتاکتور DC1: دارای بار اهمی و اندیکتیویته ی ضعیف مناسب برای گرمکن برقی با ضریب توان 95 درصد

• کنتاکتور DC2: امکان قطع کردن موتور هنگام کار  و مناسب برای راه اندازی موتور شنت

• کنتاکتور DC3: مناسب برای راه اندازی موتور شنت با تعداد دفعات قطع و وصل زیاد در فواصل زمانی اندک

• کنتاکتور DC4: امکان قطع موتور هنگام کار و راه اندازی موتور 

• کنتاکتور DC5: امکان تغییر جهت گردش موتور و ترمز و امکان راه اندازی موتور سری با تعداد دفعات قطع و وصل زمانی اندک 

• کنتاکتور DC1: دارای بوبین مغناطیسی و استفاده فقط در مدار فرمان، کنتاکتور کمکی فرمان بدون داشتن کنتاکت قدرت

• کنتاکتور DC12: امکان جداسازی اپتوکوپلر و کنترل بارهای مقاومتی و بارهای حالت جامد 

• کنتاکتور DC13: دارای کنترل الکترومغناطیس  DC

• کنتاکتور DC14: دارای کنترل بارهای الکترومغناطیسی DC با مقاومت‌های اقتصادی در مدار

• کنتاکتور DC20: امکان اتصال و قطع اتصال تحت شرایط بدون بار

• کنتاکتور DC21: امکان تعویض بارهای مقاومتی از جمله اضافه بارهای متوسط

• کنتاکتور DC22: امکان تعویض بارهای مقاومتی و القایی مخلوط، از جمله اضافه بارهای متوسط (به عنوان مثال موتورهای شنت)

• کنتاکتور DC23: امکان تعویض بارهای بسیار القایی (یعنی موتورهای سری)

انواع برندهای کنتاکتور

برندهای مختلفی تا کنون اقدام به تولید کنتاکتور و لوازم مرتبط به آن کرده‌اند که در ادامه به معرفی برخی از این برندها می‌پردازیم.

• کنتاکتور ال اس

کنتاکتور ال اس دارای دو سری سول Susol و سری متاسل  Metasol است. دارای ویژگی‌های مانند قدرت قطع بالا، توان حفاظت بهینه در برابر بار اضافی، عملکرد عالی و قابل اطمینان، هم خوانی با طیف وسیعی از لوازم جانبی، دارای استاندارد جهانی IEC، UL، CSA، CCC  و  CE، ظرفیت شکست بالا، نصب و راه اندازه ساده و آسان، سری متاسل قابلیت ترکیب با موتور استارتر دستی دارد و مواردی دیگری از این دست ویژگی این محصول است.

• کنتاکتور هیوندایی

یکی دیگر از برندهای پر مصرف کنتاکتور، کنتاکتور هیوندایی است که دارای دو مدل HGC و UMC است. این مدل کنتاکتور دارای قابلیت‌های متعددی است که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

نصب آسان و راحت، دارای وزن کم و کامپکت شده، دارای استاندارد جهانی IEC، UL، CSA، CCC  و  CE، دارای ولتاژ با عملکرد آزاد، قابل اتصال به دو صورت پبچی و DIN-rail و ویژگی‌های دیگر.

• کنتاکتور زیمنس

کنتاکتور زیمنس یک وسیله بسیار مناسب جهت کلید زنی در مدارات کنترل و قدرت است و دارای سری‌های گوناگونی است. یکی از ویژگی‌های این تجهیزات، این است که دارای ابعاد کوچکی بوده و به راحتی در فضاهای کوچک قابل نصب است. همچنین امکان افزایش تیغه‌های کمکی و تجهیزات را دارد و می‌توان از آن در مداارهای که کنتاکتور تنها به عنوان حمل کننده جریان به کار می‌رود نیز استفاده کرد.

• کنتاکتور اشنایدر 

کنتاکتور Schneider D09، کنتاکتور Schneider D12، کنتاکتور Schneider D18، کنتاکتور Schneider D25، کنتاکتور Schneider D32،کنتاکتور Schneider D38،کنتاکتور Schneider D40،کنتاکتور Schneider D50، کنتاکتور Schneider D65، کنتاکتور Schneider D80، کنتاکتور Schneider D95،کنتاکتور Schneider D115، کنتاکتور Schneider D150،کنتاکتور Schneider F185 و F225 و F265 و F330 و F400 و F500 و  F630از مدل‌های کنتاکتور اشنایدر هستند. این محصول سه فاز و تک فاز بوده و همچنین دارای توان‌های مختلفی بوده و همه مدل‌ها دارای بوبین AC و DC هستند.

• کنتاکتور پارس فانال

کنتاکتور پارس فانال برای  استفاده در وسایل با آمپرهای بالا و برای استفاده در تابلو برق‌ها بسیار مناسب است. این تجهیزات دارای سه مدل PFD، DSL و PFC است که هر کدام خود دارای سری‌های مختلفی هستند. این محصول دارای ولتاژهای متفاوتی است و از مدار در برابر کم و زیاد شدن جریان محافظت می‌کند.

• کتتاکتور چینت

کنتاکتور چینت دارای 7 سری مختلف با پوشش دهی رنج‌های توانی متعدد است که طیف گسترده‌ای از لوازم جانبی را پوشش داده و دارای قیمت مناسبی نیز است. این محصول با توجه به کارایی بالا، عمر و دوام بالا و قیمت مناسب از نظر اقتصادی بسیار به صرفه بوده و برای صنایع مختلف مناسب است. 

برای خرید این محصول به اینجا مراجعه کنید.

خرید کنتاکتور 

همان طور که گفته شد کنتاکتور یکی از تجهیزات لازم و بسیار کاربردی در صنایع است و اکثر صنایع به این محصول نیاز دارند. در بازار ایران انواع برندهای کنتاکتور خرید و فروش می‌شود که هر کدام کارایی و دوام متفاوتی دارند. اگر قصد خرید کنتاکتور را دارید بهتر است به فروشگاه‌های معتبر در این زمینه مراجعه کنید. یکی از این فروشگاه‌های معتبر آزند کنترل؛ نمایندگی محصولات اتوماسیون صنعتی است.